23 jun 2013

Xosé Mª Díaz Castro. Letras galegas-2014 (RAG)

 É un libro de poemas de Xosé María Díaz Castro publicado en 1961 pola Editorial Galaxia.
É a poesía máis coñecida do autor. Está incluída, xunto con "Terra sucada", "Quezais" e "Terra do tempo", no cuarto capítulo ("Espranza") de NimbosDe rima consonante e estrutura pendular, está formada por catro estrofas, cun total de dezaseis versos. Díaz Castro establece nela un paralelismo entre Galicia e Penélope, a muller que tecía de día e desfacía de noite.                                                 

Un paso adiante i outro atrás, Galiza,
i a tea dos teus sonos non se move.
A espranza nos teus ollos se esperguiza.
Aran os bois e chove.

Un bruar de navíos moi lonxanos
che estrolla o sono mol como unha uva;
pro tí envólveste en sabas de mil anos
i en sonos volves a escoitar a chuva.

Traguerán os camiños algún día
a xente que levaron: Deus é o mesmo.
Suco vai, suco vén, Xesús-María!,
e toda cousa ha de pagar seu desmo.

Desorballando os prados coma sono
o tempo vai de Parga a Pastoriza.
Vaise enterrando, suco a suco, o Outono.
Un paso adiante i outro atrás, Galiza!



Unidade didáctica ("Nimbos") para BAC


Díaz Castro.Vida e obra:


Xosé María Díaz Castro, nado nos Vilares (Guitiriz), o 19 de febreiro de 1914 e finado en Lugo o 2 de outubro de 1990, foi un escritor e tradutor galego. En 2014 será o homenaxeado co Día das Letras Galegas.
Seminario de Mondoñedo, onde estudou sete anos.

Xosé María Díaz Castro naceu no seo dunha familia labrega. En 1931 ingresa no Seminario de Mondoñedo, onde coñece a Aquilino Iglesia Alvariño, que, a partir de 1936, vai contar coa súa colaboración como profesor no Colexio León XIII, de Vilagarcía de Arousa, que Aquilino dirixía. 


Abandonados os estudos eclesiásticos fai o bacharelato, e logo licénciase en Filosofía e Letras pola Universidade de Salamanca. En 1948 trasládase a Madrid, onde exerce a docencia e traballa como tradutor para organismos oficiais e privados, entre eles o Consello Superior de Investigacións Científicas, onde acadou o posto de xefe do Servizo de Información e Documentación do Instituto do Frío, organismo que depende do devandito Consello.

Díaz Castro publicou os seus primeiros versos ós dezasete anos na revista Lluvia de rosas de Tarragona pero foi a súa entrada no seminario e o contacto con Aquilino Iglesia Alvariño, o seu estímulo foi decisivo na promoción do poeta como escritor e para comezar a escribir en galego , publicando en El Progreso Villalbés o 6 de agosto de 1931 os seus primeiros versos en galego. Lembranzas e sospiros, logo saíron Baix'o o calor (1931), Lá vou, amor (1932), As formigas (1932), Era un contiño de fadas (1932), e posteriormente escribiu dous cadernos de poesía, tamén en galego, Follas verdes en 1934 e Follas ô vento en 1935 que finalmente quedaron inéditos. Logo da Guerra Civil continuou compoñendo en galego e a partir de 1946 tras ser premiado nos Xogos Florais de Betanzos por un poema en castelán e por Nascida d'un soño en galego, volveron saír en publicacións como La Noche, Cartel, Sonata Gallega, Alba ou Ínsula poemas seus na lingua de noso. Francisco Fernández del Riego inclúeo na súa Escolma da poesía Galega, IV, Os Contemporáneos, Vigo, 1955, representado por sete poemas. En revistas e xornais diversos viron a luz outros poemas e artigos del en español e en galego.

Con todo Díaz Castro está considerado autor dunha soa obra, o poemario Nimbos, editado en Vigo, pola Editorial Galaxia, en 1961 que tivo moita influencia nos poetas posteriores pola súa perfección, pola preocupación por Galicia e polos problemas básicos do ser humano, a vida, a morte e o tempo. Díaz Castro adoita ser encadrado dentro da Xeración do 1936 a carón de poetas coma Carvalho CaleroCelso Emilio Ferreiro e Aquilino Iglesia Alvariño. Na obra, que inclúe revisados os poemas que escolmara Fernández del Riego, móstrase unha reflexión sobre o destino humano a través da preocupación existencial e relixiosa e da comuñón coa natureza. Nun dos seus poemas máis coñecidos, "Penélope", reflexiona sobre unha Galicia que permanece durmida, non refugando, porén, á esperanza para a súa terra.

A voz poética de Díaz Castro apóiase nunha linguaxe rica e exacta, da que xorde a xusteza da imaxe e o fondo poder evocador que se desprende dos seus versos. Os temas, que aparecen sempre envoltos na roupaxe elegante dun clasicismo exemplar, son os da grande poesía universal: a dor do home, o amor, a paisaxe, os sentimentos relixiosos, a liberdade... 

Carvalho Calero dixo que Nimbos veu restaurar na literatura galega a poesía total.

Dominaba máis dunha ducia de linguas, o que lle permitiu traducir ao castelán obras de, entre outros, o sueco Verner von Heidenstam (Premio Nobel de Literatura en 1916), os dinamarqueses Henrik Pontoppidan e Johannes Vilhem Jensen (premios Nobel de Literatura en 1917 e 1944 respectivamente), o austrohúngaro Rainer Maria Rilke, o irlandés William Butler Yeats (Nobel de Literatura en 1923), o estadounidense Walt Whitman, os ingleses G. K. Chesterton e Frederick Forsyth ou os franceses Alphonse de Lamartine e Paul Claudel

..........................

Penélope tecendo sen esperanza a tea fatal do transcurso do tempo.

Imitación de Díaz Castro, en homenaxe. 

Suco vai, suco vén. E aquí chegamos,
neve nos cumes, frío nas valgadas,
e darredor as agras sementadas,
e non chega a colleita que esperamos.

Algún día entre soños sementamos
o noso pan. Chovía nas aradas,
e ó se achega-lo tempo das anadas
desmo de fume e vento colleitamos.

Cada cousa de nós é de borralla
baixo do vento mol que se desliza
sobre o mundo e o manca e o esborralla.

Un paso adiante e outro atrás, Galiza.
Un negro orballo eternamente orballa
sobre tristeza antiga e outoniza.

.......................

Vídeo producido polo IES "POETA DÍAZ CASTRO" de GUITIRIZ (Lugo)  



En > http://www.youtube.com/watch?v=iHElQSBQ1eI#t=2
En > http://www.youtube.com/watch?v=9ry1ac8NhxU > 
(No ano 1987 a produtora de vídeo Ophiusa acompaña a Díaz Castro polos lugares emblemáticos do seu proceso vital e creativo. Nimbos de poesía é o resultado desta viaxe ao mundo do autor. Os Vilares, Mondoñedo, Betanzos, Guitiriz, ... desvélanse ante os nosos ollos a través da mirada e da propia voz de Xose María. Todo un testemuño de primeira man da grandeza das cousas pequenas que tanto amaba o poeta).
En > http://www.youtube.com/watch?v=eSK3o8_emcE
(Desde a pastelería - cafetería "Nimbos" de Guitiriz. Entroido 4/03/2014 )
En > http://cartaxeometrica.blogspot.com.es/2014/04/telexornal-diaz-castro-recitado.html
En > http://www.xunta.es/linguagalega/xose_maria_diaz_castro
En > http://coordinadoraendl.org/letras2014/

..........................................................................................................................................................

"Penélope", Poema de Xosé María Díaz Castro musicado por Xoán Fuertes Saavedra e interpretado por Fuxan os Ventos. O recitado é do propio poeta e a súa gravación cedida por Xulio Xiz > 



"Penélope en italiano" > http://literatosbrey.blogspot.com.es/2014/05/penelope-en-italiano.html

Un passo avanti e l´altra indietro, Galizia,
e la tela del tuo sonno no si muove.
La esperanza del tuoi occhi me espreguizza.
L´aratro buoi e la pioggia

Una nave ruggente molto lontane
estrolla si dorme mobido come un chicco d´uva
Ma si envólveste fogli in mille anni,
sogni e il ritorno di sentire la pioggia.

Ingoiare per corsi un giorno
le persone che hanno portato.  Dio é lo stesso.
Suco volontá, suco verrá. Gesú María!
e il tutto deve pagare il suo desmo.

Desordella i prati come il sonno,
o tempo sará Parga a Pastoriza.
Sará scanalatura per scanalatura sppellire autunno.

Un passo avanti e l´altra indietro, Galizia!

                 

E máis > (Proxecto Díaz Castro) https://www.youtube.com/watch?v=eOPnvLPTNwA#t=10

COMENTARIO

    O poema «Penélope» apareceu publicado por vez primeira en 1955, na Escolma de poesía galega, IV, Os contemporáneos, publicada en Galaxia por Francisco Fernández del Riego. Posteriormente pasou a formar parte do poemario Nimbos de Xosé Mª Díaz Castro, publicado en 1961.

    O tema principal da composición é a esperanza acotío frustrada de Galicia. O dinámico estatismo é o que caracteriza a historia de Galicia segundo o poema («Un paso adiante e outro atrás, Galiza». Os temas secundarios son o da esperanza e o da emigración. A esperanza aparece como adormecida («A esperanza nos teus ollos se espreguiza»), nun país en que o tempo monótono semella non transcorrer («Aran os bois e chove»; «Pro ti envólveste en sabas de mil anos»; «Sulco vai, sulco vén. ¡Xesús María!»; «Vaise enterrando, sulco a sulco, o Outono», etc.). O inmobilismo histórico de Galicia é o elemento que envolve toda a composición («Un paso adiante e outro atrás, Galiza / e a tea dos teus sonos non se move»). Entroncado co tema da esperanza aparece o da emigración («Un bruar de navíos moi lonxanos / che estrolla o sono como unha uva»), mais o regreso dos emigrantes non semella estar próximo no tempo («Traerán os camiños algún día / a xente que levaron»).

    Canto á métrica do poema, todos os versos son hendecasílabos agás o cuarto, que é heptasílabo. A rima é consoante, e o esquema de cada estrofa é ABAB. Todas as estrofas poden ser consideradas como serventesios, bardante a primeira, por posuír un verso en arte menor.

    O poema comeza cunha elipse verbal, repetida paralelisticamente nos versos primeiro e derradeiro, dándolle unha estrura circular ao poema que reforza a idea central do inmobilismo da historia de Galicia. Así pois, dende o principio da composición céntrase a atención nese movemento estático traducido nos pasos cara adiante e cara atrás.

    Estilisticamente, esta idea de repetición do tempo remárcase a través da formación de recorrencias compostas por dous membros equivalentes: «Un paso adiante e outro atrás»; «Sulco vai, sulco vén»; «De Parga a Pastoriza»; «sulco a sulco».

    As metáforas tamén están presentes no poema. Así, os «pasos» do primeiro e último versos son os acontecementos históricos importantes na evolución social de Galicia e a «tea dos sonos» equivale ás aspiracións sociais desta terra. A emigración aparece relacionada metonimicamente cun «bruar de navíos moi lonxanos»; a repetición da historia ao longo dos séculos é unha «saba de mil anos».

    Tamén cómpre salientar as personificacións da natureza, único elemento en que se pode confiar: os camiños traerán «a xente que levaron»; toda cousa «ha de pagar seu dezmo»; o outono «vaise enterrando».

   Canto ao léxico, o campo semántico dominante é o do medio rural, posto que o espazo do
poema é Galiza, pero fundamentalmente a Galiza rural: «aran», «bois», «uva», «camiños», «sulco», «prados». A presenza dos topónimos lugueses sitúa no espazo esa Galiza campesiña: «o Tempo vai de Parga a Pastoriza».

    Por último, cómpre facer mención ao título do poema, «Penélope». Galiza, para Díaz Pardo,
identifícase coa esposa de Ulises que agarda pacientemente o retorno do seu home tecendo día a día un pano que destece polas noites. Galiza tamén semella agardar con paciencia a chegada de novos tempos, pero todo o que consegue tecer cada día semella destecerse coa chegada da noite: «¡Un paso adiante e outro atrás, Galiza!»

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Grazas polo comentario